Daha önceki bülten yazımızda, süreci tüm boyutlarıyla ele alan planlamadan tasarıma, tasarımdan yönetime bir projeye tüm parametrelerin çözümüne ilişkin yol haritası sunan metodolojiyi Yapı Bilgi Modellemesini (BIM) değerlendireceğimizi belirtmiş ve teorik anlamda sistemden bahsetmiştik. Bu yazıda da BIM metodolojisi ile yönetilen projelerdeki işleyişi üzerinde duracağız.
Büyük projelere ait şantiyelere gittiğinizde veya bir projenin beton imalatından havalandırma sistemlerine tuğla duvarından alüminyum profil detayına kadar nasıl organize edildiğini düşündüğünüzde ortaya çıkan işe dair şaşkınlık yaratacak bir ritim olması gerekliliğine değinmiştik. BIM ile tasarlanan ve uygulanan bir proje için bunu başarmak kolay mı hususunu inter-disipliner imalatın çok olduğu bir ulaştırma yapısı üzerinden anlatmak istiyorum. Ulaştırma yapısı -metro- projesi deyince olayı daha da komplike hale getireceğim çünkü statik proje, mimari ekip, elektromekanik sistemler, tren parametresi, tünel metotları (TBM, NATM), geoteknik ve ölçüm grupları, peyzaj ve altyapı sistemleri ve daha bir çoğu. Bu disiplinlerin hepsinin superpoze edildiğini, birbiriyle uyumlu olduğunu, maliyet ve süre anlamında dijital şantiye mobilizasyonu ile kontrol edilebilir olduğunu düşünelim.
Nasıl Geçiş Yapılır?
Öncelikle şunu belirtmek isterim ki tüm konvansiyonel sistemi, disiplinler arası superpoze edilen CAD dosyalarını gerisinde bırakarak bir gün “Haydi projeyi BIM ile yapmaya başlayalım” diye karar verilmiyor. Çünkü hem tasarımcı hem yüklenici tarafında oldukça zor bir karar olduğunu söylemeden edemeyeceğim. Bir kere uzman ekip bulmak zor, program bilgisi için vakit ve bütçe gerekiyor, yazılımlar ve yazılımların paylaşıldığı server-bulut alt yapıları oldukça maliyetli. Bu yüzden aslında literatürde “effective leader” dediğimiz bir kriterle bu metodolojinin zorunlu hale getirilmesi, yani bu inovasyonun şartnamelere dahil olması ile hem tasarım ofisleri hem uygulama ekipleri bu zorunluluğun içerisinde kendisine yer bulmak durumunda kalıyor. Aslında zorluk en başta gerçekleşirken, sonrasında süreç hem kontrol edilebilir hem de süre ve maliyet açısından tasarruf yapmaya imkan sağlayacak şekilde seyreder. Şartnamelere dahil olmasının akabinde -ki ulaştırma yapılarıyla ilgili kamu projelerinde bu 2014 yılına tekabül eder- tasarımı ve ihale eki projeleri BIM ile oluşturulan projelerin uygulama projeleri için hem tasarım ekiplerine hem yapım ekiplerine yazılımsal ve donanımsal eksikler tamamlanarak uzman kadrolar oluşturulur.
Nedir, Daha Önemlisi Ne Değildir?
Tüm çözüm paydaşlarının senkronize şekilde aynı model üzerinde çalışmasının akabinde projeler oluşturulur. BIM koordinatörü liderliğinde haftalık tasarım koordinasyon toplantılarıyla Revit programında oluşturulan disiplinlere ait modeller Navisworks programında superpoze edilirken, bu superpozeden çıkan çakışma testleri düzeltmeler için ilgili disiplinin BIM uzmanlarına iletilir.
Her toplantıda açıkta kalan çakışma ve yeni çakışmalarla 3D modeller üzerinden dijital şantiye kurgulanır ve sahada karşılaşılacak hatalar veya sorunlar, daha sahaya çıkmadan master model üzerinde çözümlenir. WBS kodu verilen iş kırılım kodlama sistemiyle modeller içerisinde oluşturulan her disipline ait parametrik, akıllı yapı elemanlarına elemana özgü kodlar verilir, bu kodlar hem çakışma analizlerinde hem de metraj tablolarının modelden çekilmesinde büyük fayda sağlar. Burada metrajın modelden elde edilmesi konusunda bir robot, bir makine işlevi beklenir, planı çizdiğiniz projeye ait kesitin program tarafından alınmasında da yine böyle bir beklenti vardır.
Metodolojiyle daha önce çalışanlar beni çok iyi anlayacaktır ama yeni tanışanlar için şunu söylemem gerekir. Bu metodoloji başta ne beklediğinizi, hangi veriyi çekmek isteyeceğinizi, metraj tablolarında nasıl bir hesap beklediğinizi veya en basiti kesitteki çizgi kalınlığını dahi öncesinde kurgulamanız gerekliliğine göre çalışır. Metraj tablolarınızı, paftalarınızı, malzeme isimlendirmenizi ve kalem kalınlıklarınızı daha tek bir family oluşturmadan kurgulamaz ve şablonu iyi kurgulamazsanız -üzülerek söylemeliyim ki- yolun ortasında daha da zorlanacaksınızdır. Söylediğimi yineliyorum, işin zoru en başta gerçekleşiyor ve buna model templateleri da dahil. İyi kurgulanan, doküman sistemi ve kodlamasıyla iyi bir şekilde oluşturulan tüm disiplinlere ait modeller ayrı ayrı oluşturulup belirli kurallar ve tolerans değerine göre çakışmaları kontrol altına alınan bir model için üç boyutlu sisteminde doğru yolda olduğunuzu söyleyebilirim.
Boyut Konusu Hakkında
İşin içine 4D ve 5D dahil etmek istediğinizde yine kodlama sistemine büyük ihtiyacınız olacaktır. Modellerin içerisindeki yapı elemanlarında yer alan WBS (İş Kırılım Yapısı) kodları iş programı yazılımı olan Primaveradaki iş programı kodlamasıyla birebir uygunluk gösterdiğinde Navisworkste modeli ve iş programını birlikte simule edebilecek ve dolayısıyla hem bugünü hem iş bitimindeki süreyi gecikme olmaması için koordine edebilecek durumda olacaksınız. Bunun içerisine aynı kodlama sistemine SAP veya başka bir maliyet analizinde kullanılan programa uygun maliyet kalemlerini de eklerseniz model metodolojinize bir boyut daha atlatarak simulasyondan kalem kalem ve kümülatif olarak maliyetinizi kontrol edebilir bir boyuta kavuşturacaksınız.
Kamu projelerinde modele iş programı ve maliyet boyutu dahil edilmesi uzun süredir konuşulur haldeyken, bugün enerji ve mühendislik analizleriyle desteklenmesi ve de işletmeye alınan ulaştırma yapıları için işletme sürecinin altlığının hazırlanması üzerinde çalışılıyor.
Bir proje yönetim metodolojisi olan BIM ile proje sürecine geçişin ve şu an Türkiye’de bu metodoloji ile tamamlanmış olan projeleri genel bir çerçeveden tariflemeye çalıştım. Daha önce de belirttiğim üzere, BIM gibi hem inovatif hem de tecrübe ile gelişen yöntemler için deneyimlerinize çok ihtiyacımız var. Dinlemek ve paylaşımda bulunmak için sabırsızlanıyorum. Naçizane dilim döndüğünce, eğrisi ve doğrusuyla bir proje üzerinde aktarmaya çalıştım. Okumanın akabinde dinlemek için sabrınız varsa linki aşağıya bırakıyorum.
