Fas’ın Fes şehrindeki Dar Tabakhanesi’nden Fotoğraflar: Prof. Emre İKİZLER (Marmara Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanı, Fotoğraf Bölüm Başkanı)
Dericiliğin kökenleri, insanlığın yaratıcı gücünü ve ilerlemeye olan bitmek bilmeyen arayışını gözler önüne seren bir tarihle, Taş Devri’ne kadar uzanıyor. Kaydedilen en eski deri eserler M.Ö. 1300’lü yıllara tarihlenirken, derinin kullanım alanları ve yöntemleri o günden bugüne inanılmaz bir çeşitlilik gösteriyor. Sümerler giysi ve mücevher yaparken, Asurlular ayakkabı ve sal üretiminde deri kullandı. Mısırlılar ise hem giysi hem de alet ve silah yapımında deriden faydalandı. Fenikeliler su taşıma amaçlı kaplar yaparken, Romalılar deriyle kalkanlar ve koşum takımları tasarladılar.
Çağların Malzemesi
İngiltere’nin Hoxne kentindeki arkeolojik kanıtlar, keşfedilen sınırlı eserlere dayanarak, insanların 400.000 yıl kadar önce hayvan postlarının koruyucu özelliklerinden yararlandığını ortaya koyuyor. Mezopotamya’da bugün Irak olarak bilinen bölgede M.Ö. 5000’e dayanan deri tabaklama kanıtları keşfedilirken Ermenistan’da, M.Ö. 3500’e dayanan bir çift deri ayakkabı ortaya çıkarıldı. Sadece 400 yıl sonra, Mısır’da M.Ö. 3.100’e dayanan deri, bir savaş arabası koşumunun parçası olarak tanımlandı. Lissoirs olarak bilinen taş kazıma aletleri muhtemelen deri işçiliğinin erken aşamalarında, derileri rafine edip pürüzsüzleştirerek tabaklama ve kullanıma hazır hale getirmek için kullanılıyordu.
Tekniklerin Evrimi
Tabaklama, belki de insanlık tarihindeki en eski üretim faaliyetlerinden biridir. Fas’ın Fes Medinası şehrinde tabaklama boyama çukurları, deri işlemesinin en saf ve ilgi çekici fotoğraflarından birini sunuyor. İlk deri tabaklama yöntemleri; duman, gres, hayvan beyni ve kabuk özlerinden oluşan bir kokteyli içeriyordu. Bu, daha sonra bitkisel tabaklanmış deri sürecine dönüşecek olan ilkel bir formdu. “Kabuk tabaklama” olarak da bilinen bitkisel tabaklama, kemerler, ayakkabılar ve eyerler için ideal olan sıkı, esnek bir deri oluşturmak için ağaç kabuğundan elde edilen tanenleri kullanılıyordu. Daha sonra ise, şap tabaklama da popüler bir yöntem olarak ortaya çıktı. Yumuşak, beyaz bir deri oluşturmak için alüminyum tuzları ve yumurta sarısı veya un gibi diğer bileşenlerin bir karışımını kullanır.
19. Yüzyılda, patentli deri geliştirildiği sıralarda, daha hızlı ve daha etkili bir işlem olan krom tabaklamaya geçildi. Krom tabaklama, derileri kürlemek için krom tuzları, özellikle krom sülfat kullanır. Sürece baktığımızda, atalarımızın duman dolu kulübelerinden günümüzün yüksek teknolojili tabakhanelerine uzanan etkileyici bir yolculuk var.
Zanaatın Rolü
Bronz Çağı, zamanda deri işçiliğinin de başlangıcını temsil eder; bu zanaat, daha sonra deri tarihinin ayrılmaz bir parçası haline gelir. Bronz Çağı deri işçiliği için geniş bir skalada pek çok alet içeriyordu. Bunlar arasında, kıl alma için kemik taraklar ve derileri delmek için kemik bızlar vardı; deri postları ve kürkleri birbirine dikmek için yaygın bir teknikti. Deri işçiliği ve zanaatkarlığı tarihinde büyük dönüşümlerin yaşandığı dönemler ise, Roma İmparatorluğu’nun çöküşünün ardına tarihlenir. Bu dönemde eyer, ayakkabı, giysi ve zırh gibi işlevsel ürünlerin yanı sıra kitap kapakları, mobilya ve mücevher gibi dekoratif ve süs eşyaları ön plan çıkar.
Viktorya döneminde ise deriyi kesmek, dikmek ve boyamak için özel aletler ve cilalar kullanılıyordu. Daha hızlı bir işlem ve deriyi daha yumuşak ve daha esnek hale getiren özellikler sunarak deri üretim endüstrisinin yüzünü dönüştürdü. Viktorya Çağı’ndaki, gelişmeler lüks deri eşyaların ve mobilyaların yaygınlaşmasına yol açtı.
Gelenekten Geleceğe
20. Yüzyıl deri yapım sanatı için büyük bir dönüşüm zamanıydı. İki dünya savaşı, plastikler ve kauçuklar gibi deri ürünlerinin yapılış şeklini tamamen değiştiren yeni malzemelerin tanıtılmasıyla sonuçlandı. Bu dönem, geleneksel zanaatkarlıktan büyük ölçekte endüstriyel üretime geçişi işaret etti. Sanayi Devrimi kimya ve teknolojide hızlı bir ilerlemeye yol açtı ve bu da deri işçiliği endüstrisinde ve seri üretimde verimliliğin artmasına neden oldu. Ayrıca deri işlemesinde motorlu ekipmanların kullanımı söz konusu oldu. Böylece Sanayi Devrimi, deri üretimini kökten değiştirdi ve onu her zamankinden daha esnek bir şeye dönüştürdü.
Derinin Modern Çağı
Deri ürünlere olan talep her geçen gün artınca talebi karşılama arayışında sektör, sentetik malzemelere ve alternatiflere doğru önemli bir kaymaya tanık oldu. Plastikten bitki bazlı malzemelere kadar çeşitli sentetik deri türleri yaygınlaşmaya başladı. Sentetik deri alternatiflerinin yükselişine rağmen doğal deri benzersiz özellikleri ve dayanıklılığı nedeniyle aranan bir malzeme olmaya devam ediyor. Deri endüstrisi de deri tabaklamada yenilikler ve tabaklama sürecinde daha az su ve zararlı kimyasal kullanımıyla daha sürdürülebilir ve çevre dostu olma yolunda ilerleme kaydetti.
Bugün, derinin hikayesi yazılmaya devam ediyor. İlerledikçe, endüstrinin tüketici talebi, teknolojik gelişmeler ve sürdürülebilirliğe daha fazla odaklanma ile yönlendirilerek gelişmeye devam edeceği kesin. İster lüks bir deri kanepe ya da mobilya olsun, ister bir çanta veya dayanıklı bir çift ayakkabı olsun, deri hayatlarımızın ayrılmaz bir parçası olmaya devam ediyor ve beraberinde binlerce yıla yayılan zengin bir tarih taşıyor.
http://www.idesanat.com/79-icerik-Deri-Isleri.html
https://www.derihediye.com/pages.aspx?id=291&upper=264
http://www.turktarim.gov.tr/Haber/571/tarihe-taniklik-eden-kadim-zanaat-dericilik
