İyi Tasarımın Parametreleri
Bayramlaşma
Bayram tatili hepimize iyi gelmiş olmalı ki, ben de bu hafta bülteni Ege’nin mis gibi bir kasabasından kaleme alabiliyorum. Bu nedenle, bu bültenin yılın en şanslı bültenlerinden biri olduğuna eminim.
Karşımda olsanız bayramın nasıl geçtiği hakkında sizlerle hasbihal etmeyi çok isterdim.
Bayram demek aile demek, memleket demek , çokça şerbetli tatlı demek değil mi zaten? Bir de bayramın klasik soruları vardır doktor olana hastalık, avukat olana davalık konular, mimar olana da yeni yaptırılan yazlık, yeni alınacak olan ev veya arsa mutlaka sorulur. Fakültenin ilk yıllarından beri çokça sorulan ‘iç mi, dışmimarlık mı, iyi bir ev nasıl olmalı’ sorularını hep geçiştirdiğimi fark ettim. İç mimarlık mı, dış mimarlık mı?” sorusunun yanıtını, meslekte böyle bir ayrım olmadığı için geçiştirmek zorundayım. Üzülerek söylemek isterim ki mimarlığın içi veya dışı gibi bir şeyin söz konusu değil hatta dış mimarlık diye bir terim bile yok. O yüzden bu soruda pas hakkımı kullanıp ikinci sorunun üzerine uzun uzun düşündüm ilk kez.
İyi Bir Tasarım Nasıl Olmalı?
Aslında buna doğrusu şöyledir diye ‘iki kere iki dört’ bir yanıt vermek o kadar zor ki. Her konut, her proje kendisine özgü olmakla birlikte konut tasarımları kullanıcısının talepleri, çevre etkileri, topoğrafyadan ve iklimden kaynaklı durumu, iktisadi ve siyasi şartları gibi bir çok parametre kapsamında değerlendirilebilir.
Temel barınma ihtiyacını karşılayan konutlar, işlevsellik ve estetik ile birleştirilerek tasarım değerine katkı sağlar. Kullanıcıların yaşam şartları, sosyo-kültürel hayatı, tercihleri ve konutun bulunduğu bölgenin çevre ve tabiat ilişkisi tasarım prensiplerinde önemli bir yer tutmaktadır. Yapı tasarımında, fiziksel ihtiyaçların yanı sıra kullanıcının psikolojik ve toplumsal ihtiyaçlarının da karşılanması hedeflenir. Bu açıdan estetik ve fonksiyonun kullanıcı gereksinimlerinin paralelinde çözümlenerek dengede tutulması gerekir. İkincil konutlardan beklentimiz farklıyken kentteki barınma ihtiyacına yanıt veren konutlardan bambaşkadır. Bazı temel prensiplerle toparlayacak olursak; konutun bulunduğu parsel, parselin ait olduğu coğrafyanın temel özellikleri, manzara yönü, yapının bulunduğu iklime göre cephesi temel başlangıç noktaları arasında sıralanabilir.
Bunlara ek olarak, iyi tasarımın temel prensipleri olarak yapılan araştırmalar çeşitli nitelikleri sıralamaktadır. 20. yüzyılın en önemli endüstiyel tasarımcıları arasında adı geçen Mimar Dieter Rams iyi bir tasarımda bulunması gereken özellikler konusunda detaylı bir çalışma yapmıştır.
İyi tasarım, yenilikçidir.
Yenilik arayışı bitmek bilmeyen bir devinimdir. Tasarım yeni teknolojiyle yenilikçi malzemelerle ve inovatif çözümlerle desteklendiği sürece her zamanda varlığını iyi olarak tutabilir.
İyi tasarım, fonksiyoneldir.
Bir tasarımın iyi olabilmesi demek kullanılabilirliğinin maksimum olması demektir. Temel amacı ve yardımcı amaçları yerine getirme yönünde imkan sağlayan tasarım için iyi tasarım demek mümkündür.
İyi tasarım, estetiktir.
Içerisinde yaşadığımız veya her gün kullandığımız bir yapı, bir mekan veya bir ürün doğrudan psikolojimizi etkilediği için estetik tasarımın ayrılmaz bir parçasıdır.
İyi tasarım, yalındır. Bir ürün veya mekan yapısını belli edebilen yalın bir çizgide olmalıdır. En iyi tasarım kendiliğinden anlaşılması mümkün olandır.
İyi tasarım, mütevazidir.
Tasarım kullanıcının kendini ifade etmesine alan açmak için kontrollü ve tasafsız bir yaklaşımda olmalıdır. Sanat eseri veya dekoratif bir obje olmadığı sürece ait olduğu yapıya, mekana veya ürüne saygı duyan bir tutumda olmalı, fazla öne çıkmaya çalışan aşırılıkta olmamalıdır.
İyi tasarım, dürüsttür.
Bir yapının veya ürünün tasarımı gerçeği hiç bir zaman yadsımamalı, olduğundan daha farklı görünmeye çalışmamalıdır. Barındırdığı nitelikleri yansıtmalı, -mış gibi yapmadan, kullanıcısına gerçek olmayan bir nitelik vaad etmemelidir.
İyi tasarım, uzun ömürlüdür.
Kısa sürede tüketilen veya demode olmuş olan trendlerin peşinde koşmadan, klasik zevkleri barındıran her dönemde estetik ve işlevsel kalabilecek bir çerçevede yer alan tasarımın iyi olabildiğinden söz etmek mümkündür.
İyi tasarım, en ince detayına kadar uyumludur.
Tasarlanan ürün veya mekan en küçük ölçekteki detayına kadar düşünülerek kullanıcısına teslim edilmelidir. Hiç bir seçim şansa bırakılmamalı; resmin bütünüyle oluşturulabilecek bir ahenkle çözülmelidir.
İyi tasarım, çevrecidir.
Çevre kirliliğinden ve görsel kirlilikten kaçınır. Üretimi veya kullanımı sırasında atık malzeme oluşturmayan, zehirli gaz veya madde çıkarmayan tasarımlar, çevre dostu olarak değerlendirilebilir.
Burada sıralananların yanı sıra, bir mekan veya bir yapı tasarlarken iyi olduğundan söz edebilmek için maliyet, enerji verimliliği-yalıtım, montaj-imalat kolaylığı ve yangın ile güvenlik gibi konuların da değerlendirilmiş ve çözülmüş olması beklenir. Bu parametreler de, her biri ayrı uzmanlıkla değerlendirilmesi gereken başlıklardır. O yüzden bir tasarım için bir çırpıda iyidir veya kötüdür diyebilmek doğru olmadığı gibi kolay da değildir.
Bayram ziyaretlerinde değerlendiremeyeceğimiz (!) kadar da detaylı ve teknik bir konu olduğu için, buradan naçizane bahsetmek isterim. Sizlerin de iyi bir tasarımın olmazsa olmazı olarak gördüğünüz hususları bana ayrıca iletmenizi rica ederim.
Çok tasarımlar görelim.
İyi tasarım yapanlarımız çok olsun.
